بررسی فقهی بازی های رایانه ای یک امر ضروری است
حجت الاسلام عسگر درخشان دوست در بیان ضرورت بررسی فقهی بازی های رایانه ای گفت: ضرورت بررسی فقهی موضوعات جدیدی که در دسترس مردم قرار دارند متوقف برپذیرش یک اصل موضوعه در اعتقادات و علم کلام است که عبارت است از اینکه هر فعلی از افعال ارادی و اختیاری مکلف دارای حکمی از احکام خمسه است.
دبیر گروه فقه مرکز دانش بازی های رایانه ای، ورود به بحثهای فقهی بازی های رایانه ای به عنوان یک موضوع جدید و مستحدثه، را به جهات زیر ضروری دانست:
- گستره وسیع افراد مرتبط با بازی های رایانه ای
الف: مصرف کننده بازی، یا کاربر یا گیمر: امروزه تعداد قابل توجهی از انسان های جهان با این پدیده به صورت مستقیم در ارتباط هستند. طبق امار بنیاد ملی بازی های رایانه ای ایران در سال 96، تعداد کاربران بازی های رایانه ای در ایران 28میلیون نفر هستند که تعداد قابل توجهی از این جمعیت متشرع هستند و به دنبال این هستند ایا فلان بازی که تولید شده و الان در بازار وجود دارد به لحاظ فقهی اشکال دارد یا نه؟ و این را بعضا از امثال ما می پرسند.
ب: علاوه بر گیمرها و مخاطبین بازی به عنوان مصرف کننده، عده ای در اطراف این مخاطبین نگرانی دارند و به دنبال حکم بازی ها و حتی حکم اصل بازی رایانه ای هستند تا بتوانند مخاطبین بازی های رایانه ای را هدایت و یا راهنمایی کنند که از جمله این افراد والدین بچه ها، مبلغین، معلمین ، کانونهای فرهنگی و… می باشند.
ج: تولید کنندگان بازی های رایانه ای گروه دیگری هستند که با این پدیده در ارتباطند. در بین این گروه ها کسانی هستند که بازی سالم بسازند ویا بازی با ضررهای کمتر بسازند که کمتر به جامعه ضرر بزند و یا بازی مفید بسازند و حتی به فعل خود می اندیشند که ایا این بازی که من می سازم و من با فعل خودم ان را تولید می کنم ایا این بازی حلال هست یا نه؟
د: توزیع کننده ها: وقتی به بازار بازی های رایانه ای نگاه شود می بینیم که بازار عریض و طویلی برای این کالا ایجاد شده است. از مغازه های نرم افزار فروشی و کالای فرهنگی فروشی تا نمایشگاه ها، کافی نتها، و بازارها و فروشگاه های اینترنتی، همگی بسترهایی برای توزیع بازی های رایانه ای می باشند. حال توزیع کننده باید حکم توزیع انواع بازی ها و اموالی را که از این راه به دست می اورد بداند. به عنوان مثال اگر یک بازی حرام باشد و توزیع کننده اطلاع به حکم آن داشته باشد، حکم توزیع آن چیست؟ آیا معاملاتی را که انجام می دهد جایز هستند؟ و سوالات دیگری از این دست که مورد نیاز توزیع کنندگان می باشد.
- کارکردهای بازی های رایانه ای:
بازی رایانه ای برخلاف بازی های سنتی، ظرفیتهای بسیاری برای کارکرد های گوناگون و مختلف دارند که از جمله این کارکردها می توان بحثهای آموزشی ، درمانی، شبیه سازی، ترویج فرهنگ، اخلال و افساد در جوامع و غیره را نام برد. این کارکردها در جهات مثبت و منفی قابل استفاده هستند.هر کدام از انها و نحوه استفاده و کاربری برای تولید کننده و توزیع کننده و مصرف کننده حکم آور است. و لذا باید این بازی ها با توجه به کار کردهای آنها از نظر فقهی مورد بررسی قرار گیرند.
- گردش مالی بازی های رایانه ای
وی افزود گردش مالی وسیع این پدیده، بر ضرورت بررسی فقهی آن می افزاید. و مسائلی در باب معاملات و گردشهای مالی بازی های رایانه ای را مطرح می سازد. اینکه ایا عناوین فقهی مثل قمار، غرر و … در این معاملات وجود دارد یا نه؟ ایا شروطی که باید در معاملات رعایت شود در این معاملات رعایت می شود؟ ایا اموال به دست آمده از این معاملات، اکل مال بالباطل هست یا نه؟ ایا تجارت عن تراض بر این معاملات تطبیق می کند یا نه؟ ایا معاملاتی که توسط کودکان در این بازار وسیع (حقیقی و مجازی) انجام می شود صحیح اند؟ و سوالات بیشماری که باید فقیه به انها پاسخ دهد.
بنابراین با توجه به موارد گفته شده، بحث فقهی و بررسی احکام این موضوع ضرورت دارد و باید عده ای این کار را به عهده بگیرند و به صورت عمیق و دقیق و همه جانبه، بازی های رایانه ای را به لحاظ فقهی مورد بررسی قرار دهند.
میزان پژوهش های انجام شده در عرصه بازی های رایانه ای
حجت الاسلام عسگر درخشان دوست در مورد میزان پژوهش های انجام شده در عرصه فقهی بازی های رایانه ای یادآور شد:
در باره میزان پژوهش های انجام شده در دو عرصه می توان پاسخ داد:
- عرصه پژوهش دینی: که می تواند بقیه ابعاد دین را دربر بگیرد در این زمینه کارهای صورت گرفته است هر چند این پژوهشها کما و کیفا قابل قبول از مجامع علمی خصوصا حوزه نیست. مثلا در قالب پایان نامه تعداد خیلی کم است و یکی دو تا وشاید کمی بیشتر باشد ، در قالب کتاب برخی کتابهای به نام سرگرمی در اسلام و موضوع شناسی کلش، … هست. و مصاحبه های هم در این گونه موارد وجود دارد که بحثها کاملا سطحی و گذرا است. بنابراین در این زمینه جای کار و نیاز به کار بسیار هست.
- عرصه پژوهش فقهی: در این باره باید به جرات گفت که بحث علمی و عمیق یا کتاب و مقاله و نوشته ای در این مورد نداریم به غیر از کتابی که استفتائی است و برخی بیانات سطحی و مصاحبه ها که تعدادشان هم اندک است. البته در یک سال گذشته فعالیت های پژوهشی مستمر و عمیقی زیر نظر حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی خادمی کوشا، در مرکز دانش بازی های رایانه ای شروع شده است که اولین خروجی های این فعالیت ها در قالب سلسله نشست های الگوی فقهی بازی های رایانه ای و درس خارج فقه بازی های رایانه ای در حال انجام است. ناگفته نماند که یکسری از عناوین موجود در بازی های رایانه ای در کتب فقهی گذشتگان ما موجود است و بر روی آنها کارهای فقهی قابل توجهی انجام شده است مثل لهو، لعب، و یا عناوین مرتبط با بازی مثل بحثهای صورتگری، غنا و موسیقی و عناوین دیگری که در پاسخ به مسائل مطرح در مورد بازی های رایانه ای قابل استفاده هستند.
